Hücre Zarından Madde Geçişleri

Hücreler canlılıklarını devam ettirdikleri sürece sürekli olarak bulundukları ortam ile madde alış-verişi yapmak zorundadırlar.

Hücre zarından;

• Monomer maddeler polimerlere göre,
• Nötr moleküller iyonlara göre,
• Yağı çözenler çözemeyenlere göre,
• Yağda çözünen moleküller çözünemeyenlere göre daha kolay geçerler.

                 

 Yukarıdaki şemada pasif taşıma hariç diğerlerinde ATP harcanır.

MONOMER GEÇİŞLERİ

1.Pasif Taşıma

a) Basit Difüzyon: Maddelerin çoktan aza kendiliğinden geçişidir.

• ATP harcanmaz.
• Enzim kullanılmaz.
• Canlı ve cansız ortamlarda görülebilir.
• Difüzyon olayı madde yoğunlukları eşitleninceye kadar devam eder.
• Canlılarda gaz değişimleri difüzyonla olur.

Difüzyon hızını etkileyen faktörler:

• Sıcaklık arttıkça difüzyon hızlanır.
• Yoğunluk farkı arttıkça difüzyon hızlanır.
• Difüzyon yüzeyi arttıkça difüzyon hızlanır.
• Molekül çapı arttıkça difüzyon yavaşlar.

b) Kolaylaştırılmış Difüzyon: Basit difüzyondan farkı taşıyıcı proteinlerin ve enzimlerin kullanılmasıdır.

c) Osmoz: Suyun yarı geçirgen zardan difüzyonudur.

                  

Yukarıdaki şekilde II nolu yöne doğru osmoz olayı görülür.

Osmotik Olaylar:

Plazmoliz: Hücrenin kendisinden daha yoğun ortamda (hipertonik ortam) su kaybederek büzülmesi olayıdır.

Deplazmoliz: Su kaybetmiş bir hücrenin kendisinden daha az yoğun ortamda (hipotonik ortam) su alarak normal hale gelmesidir.

Turgor: Hücrenin hipotonik orrtamda normalden fazla su alarak şişmesi olayıdır.

Hemoliz: Hücrenin hipotonik ortamda normalden fazla su alıp şişerek patlaması olayıdır. Hücre çeperi bulunduran canlılarda (bakteri, mantar, bitki) görülmez.

Osmotik Kuvvetler:

Turgor Basıncı: Suyun yapmış olduğu basınçtır.

Osmotik Basınç: Çözünmüş moleküllerin yapmış olduğu basınçtır.

Osmotik basınç ve turgor basıncı ters orantılıdır ve aralarındaki fark emme kuvvetini oluşturur.

O.B - T.B = E.K

                                       

2. Aktif Taşıma

Maddelerin azdan çoğa geçmesi olayıdır.

• ATP harcanır.
• Enzim kullanılır.
• Sadece canlı ortamlarda gerçekleşir.

              

POLİMER GEÇİŞLERİ

1.Endositoz

Polimer maddelerin hücre zarından içeriye alınmasıdır.

• ATP harcanır.
• Enzim kullanılır.
• Hücre çeperi bulunduran canlılarda görülmez.
• Hücre zarının miktarında azalma olur.

İki çeşit endositoz olayı görülür.

a) Fagositoz:

• Alınan maddeler katıdır.
• Yalancı ayaklar oluşturulur.

b) Pinositoz:

• Alınan maddeler sıvıdır.
• Pinositoz cebi oluşturulur.

2.Ekzositoz

Polimer maddelerin hücre zarından dışarı atılmasıdır. (Örnek: Hormon salgılama vs)

• ATP harcanır.
• Enzim kullanılır.
• Bütün canlı hücrelerde görülebilir.
• Hücre zarının miktarında artma olur.